1960’lar İngilteresi ve Amerikası… Batı’da kendini gösteren savaş karşıtlığı, yeni yeni ortaya çıkmaya başlayan hippi akımı ve yeni dünya görüşleriyle önceki nesillere hiç benzemeyen 60’lar gençliği… Psikedelik rock, tam da bu barış hareketlerinin güçlendiği “Savaşma Seviş!” yıllarında, yeni nesil gençliğin müziğe ve halüsinatif uyuşturuculara düşkünlüğü ile ortaya çıktı.
LSD’yi Duymak
Dönemin popüler halüsinojen maddesi LSD’yi o sıralar sanat eserlerinde, sinema filmlerinde ve müzikte de görmeye başladık. Psikedelik akımın temelinde herkesin cevabını merak ettiği bir soru yatıyordu: LSD etkilerini sadece sanat aracılığıyla dinleyiciye geçirebilir miyiz? İşte psikedelik rock bu soruya cevap aranmasıyla şekillenmeye başladı. LSD kullanımında kişinin yaşadığı zaman algısını yitirme ve bireysel yabancılaşma gibi duyguları dinleyiciye müzik aracılığıyla hissettirmeye çalışan müzisyenlerin deneysel çalışması diyebiliriz psikedelik rocka. Kısacası, “Öyle bir şey yapalım ki insanlar LSD kafasını ‘duysunlar’.” denmesiyle başladı her şey.
LSD’nin insan zihninde gerçek hayatı bir illüzyona çevirmesi kullanıcıların madde etkisinde mistik deneyimler yaşamasına sebep oluyordu. Bu sebeple bu dönemde batı için bilinmez ve gizemli olan doğu kültürüne yönelik ilgi arttı. Artan mistisizm merakı ile başta Hint müziği olmak üzere onlara gizemli gelen bütün ezgiler psikedelik rocka etnik desenler kattı. Psikedelik akım ve mistisizm arasındaki ilişkiyi incelerken Anadolu topraklarının derinlerine kadar inmiş olan mistisizmi de unutmamak gerekir. Belki de psikedelik akımın Anadolu ezgileriyle yakaladığı eşsiz uyumun sebebi yüzlerce yıllık geçmişten beslenen Anadolu mistisizmidir.
Batı’da Deep Purple, The Doors, Led Zeppelin, The Beatles, Pink Floyd, Cream, The Byrds ve daha birçok müzik grubu psikedelik eserler üretti. Dünyanın her yerinde çok ünlü olan bu müzik gruplarının yaptığı müzik tabii ki de farklı coğrafyaların müziklerini besledi ve psikedelik rock tüm dünyaya yayıldı.
Batı’dan Anadolu’ya
Psikedelik rockın Anadolu’ya gelmesi çok uzun sürmedi. Halk müziği ve rockın çocuğu olan Anadolu psikedelik rock, 60’ların ikinci yarısında doğdu. Erkin Koray, Barış Manço, Cem Karaca, Selda Bağcan gibi isimler bu yeni türün öncüleri oldular. Tamamen Batılı olan rock müzik ve Anadolu enstrümanları bir araya geldi. Elektro gitar, davul ve bas gitarın yanında artık kemençe, zurna ve bağlama gibi enstrümanlar da vardı. Örneğin Selda Bağcan, Yaylalar yorumunda zurna ve funk (Temeli soula dayanan, hareketli ve kendine has bas slapları olan müzik türü.) müziğin muhteşem uyumunu yakaladı.
Anadolu geleneğinden gelen halk türküleri coverları dönemin en popüler şarkıları oldular. Kardaşlar, Grup Bunalım, Ersen ve Dadaşlar, Kurtalan Ekspres, Moğollar ve daha fazlası da bu akıma ayak uydurdular. En ünlü türkü coverlarından biri olarak, hala daha tüm dünyada sevilerek dinlenen, Erkin Koray’ın Cemalım yorumu örnek gösterebiliriz.
Halk müziğinin girebileceği farklı şekilleri gördük 70’lerde: Selda Bağcanla funkı, Moğollarla bluesu, Feylesoflarla hard rockı duydu Anadolu.
Yeni Nesil
Anadolu Psikedelik Rock günümüzde hala dinleniyor. İlginçtir ki, bu aralar yabancıların da ilgisini çokça çekiyor bu tür. Hala hem doğduğu yer olan Türkiye’de hem de yurt dışında yeni nesil müzisyenler tarafından üretiliyor. Sizler için birkaç tanesini derledik:
- Gaye Su Akyol, bilinçaltımıza çeşitli mesajlar gönderen (!) klipleriyle ve ürettiği psikedelik müzikle türün en başarılı mirasçılarından. İngiliz Songlines dergisi kendisini 2019’da yılın en iyi sanatçısı seçti.
- Altın Gün, Halk müziği coverları ile Avrupa’nın en prestijli festivallerinde çalıyor. Grammy adayı gösterilen Hollanda menşeili grup gün geçtikçe ülkemizde daha çok ünleniyor.
- Kırkbinsinek, 70’lerin efsane müzisyenlerini örnek alarak 2008’den beri çalıyor. 2015 yılında yayınlanan ilk albümleri Sis Pus Sus özellikle Almanya’da beğeniyle karşılandı.
Son Notlar
Dönüp baktığımızda geçmişine sayısız uygarlık ve dini sığdıran Anadolu’nun, psikedelik akım için en başından beri muhteşem bir partner olduğunu görüyoruz. İnsanlar merak etmeye devam ettiği sürece Anadolu mistisizmi psikedelik akıma yol göstermeye devam edecek.
İlhamını yüzlerce yıllık Anadolu kültüründen ve Batı’nın rock müziğinden alan Anadolu psikedelik rock, 50 yıldır bu toprakların sesini dünyaya duyuruyor. Türün en iyi örneklerini bir araya getirdiğimiz bir Spotify listesi hazırladık. Listemizi dinleyerek 50 yıl öncesine gidebilir, farklı türlerin muhteşem uyumuna artık daha farklı bir gözle bakabilirsiniz.
Kaynakça
Marshall A., (2019), Turkey’s Psychedelic Rock Star Speaks Her Mind, Ambiguously, The New Yorker, https://www.nytimes.com/2019/12/04/arts/music/gaye-su-akyol-turkish-rock-psychedelia.html
Petrusich A., (2019), The Pure Weirdness of the Psychedelic-Rock Icon Roky Erickson, The New Yorker, https://www.newyorker.com/culture/postscript/the-pure-weirdness-of-the-psyche delic-rock-icon-roky-erickson
Soyer B., (2020), Kırkbinsinek: Elli Yıl Öncesinden Gelen Sesler, T24, https://t24.com.tr/yazarlar/burak-soyer/kirkbinsinek-elli-yil-oncesinden-gelen-ses ler,25592
Yıkaroğlu N., Anadolu Mistisizmi
Find Us on Socials