Bu yazı Zeynep Bedir tarafından düzenlenmiştir.
Türkiye-Diaspora İlişkileri
Berlin Büyükelçisi Ahmet Başar Şen’in Türk diasporasının 60.yıl dönümde belirttiği gibi 1961 Türkiye-Almanya İşgücü Antlaşması her iki tarafa da yarar sağlamaktadır. Şen, Türk işçilerinin Almanya’dan gönderdikleri para havalelerinin, Türkiye için önemli bir gelir teşkil ettiğini vurgulamıştır. Diğer yandan Almanya’da sermaye biriktirmiş, eğitim görmüş, tecrübe kazanmış diaspora üyeleri; Türkiye’ye iş hayatında önemli katkılarda bulunmuş ve birçok alandaki başarılarını ülkemizde de devam ettirmişlerdir.
Çınar (2017), birinci kuşak diaspora bireylerinin en geç emekli olduklarında Türkiye’ye dönmeyi ve hayatlarının geri kalanını memleketlerinde tamamlamayı amaçladıklarını açıklamıştır. Bu nedenle, birinci kuşak; birikimlerinin büyük çoğunluğunu köylerinde, kasabalarında veya şehirlerinde gayrimenkul yatırımı olarak harcama eğilimindedir. Ayrıca, diaspora üyeleri çoğunlukla yaz aylarında Türkiye’ye gelip çeşitli ihtiyaçlarını memleketlerinden temin edip yurt dışına götürürler. Sezgin (2011), Türk hükûmetlerinin işçi dövizlerini artırmak için çeşitli uygulama ve politikalar benimsediğini belirtmiştir. Örneğin, 1962’de, geri dönen diaspora üyelerinin parasını yerel ekonomilere yeniden entegre etmek ve havale yoluyla köylerdeki verimli yatırımları artırmak için köy geliştirme kooperatifleri kurulmuştur. Ayrıca 1970’lerde Türk hükûmeti destekli işçi anonim şirketleri kurulmuştur (İçduygu, 2006). Bu şirketler, Türkiye’nin daha az gelişmiş bölgelerinin sanayileşmesini hızlandırmayı ve geri dönen diaspora üyelerine iş fırsatları sağlamayı amaçlarlar. Ayrıca, Türk hükûmetleri diasporanın havale işlemleri için özel döviz kurları sunmaktadır.
Türk Dış Politikası önceliklerinden biri, Avrupa ülkelerindeki Türk diasporasının ihtiyaçlarının karşılanması ve sorunlarına çözüm getirilmesidir. Türk Hükümetleri, diasporanın Türk tarihini, ana dilini ve kültürünü öğrenmesi için çeşitli olanaklar yaratmaktadır. Bu yolda Türkiye ev sahibi devletlerle iş birliği içinde, Türk Büyükelçiliklerinde çalışan dil öğretmenleri, din görevlileri ve hukuk danışmanlarını diasporalarına atamaktadır. Ayrıca Abdullah Gül, “Türkiye’nin Türk diasporalarına daha profesyonelce uyum sağlamak istediğini” ifade etti. Bu nedenle Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı bünyesinde ayrı bir İşbirliği Ajansı kuruldu. Eski Cumhurbaşkanı Gül, Türk diasporasının entegrasyonunu Türkiye ve Almanya’nın ortak bir aramacı olarak görmüştür (Türk Cumhurbaşkanı Almanya’nın entegrasyon politikaları hakkında röportaj, Suriye, İsrail. (BBC Monitoring, 2011).
Türkiye ve Uyum Araştırmaları Merkezi Bilimsel Direktörü Prof. Dr. Hacı Halil Uslucan, Almanya’nın artık Türkiye kökenli birçok kişinin ana vatanı haline geldiğini belirterek, aynı zamanda Türkiye ile yakın bir duygusal bağın da sürdüğünü belirtti. Anket sonuçlarına göre diaspora üyeleri, Almanya’yı vatan olarak kabul etmelerine rağmen Türkiye ile olan duygusal bağlarını sürdürdükleri için Alman siyasetinden çok Türk siyasetiyle ilgileniyorlar. Ayrıca, Türklerin Almanya’ya entegrasyonundaki gelişmelere rağmen, son yıllarda Alman vatandaşlığına geçen Türk diaspora üyesi sayısı azalmıştır. 2000 yılında 31 bin civarında Türk vatandaşı Alman vatandaşlığına geçmişken, bu sayı 2018 yılında önemli bir düşüşle 4 bin 700’e düşmüştür. Ayrıca Erdoğan, 2008 yılında Türkiye’deki seçim yasasını değiştirerek yurt dışındaki Türk vatandaşlarının cumhurbaşkanlığı seçimlerinde ve referandumlarda oy kullanmasına izin verdi. Sonuç olarak, Ağustos 2014 cumhurbaşkanlığı seçimlerinde ve 24 Haziran 2018 Cumhurbaşkanlığı ve Genel Seçimlerinde Türk vatandaşlığı olan diaspora üyeleri ikamet ettikleri yabancı ülkelerden oy kullanabildiler (Deutsche Welle, 2022).
Türkiye-Almanya İşgücü Antlaşması, 30 Ekim 1961’de imzalanmış ve İkinci Dünya Savaşı sonrası ortaya çıkan önemli ekonomik sorunlar, Türkiye’den Almanya’ya konuk işçi davetiyle aşılmaya çalışılmıştır. Türkiye ise sanayisinin gelişimi için gerekli olan uzmanlık ve bilgiyi diaspora sayesinde edinmeyi hedeflemiştir. Bugün ise Almanya, 3 milyonluk üye sayısı ile Türk diasporasının en çok bulunduğu ev sahibi devlettir. Birinci kuşaktan üçüncü kuşağa kadar geçen süreçte diasporanın Alman diline ve kültürüne hakimiyetleri gittikçe artmış ve hatta Türk kimliklerine uzaklaştıkları görülmüştür. Ancak yine de entegrasyon süreçlerindeki eksiklikler ve maruz kaldıkları marjinalleşmeler sebebiyle ‘’yabancı’’ statüleri devam etmiştir. Türkiye’de de bu statü diaspora üyelerinin peşini bırakmamıştır, vatandaşlar onları ‘’Almancı’’ olarak görmeye devam etmiştir. Bunun sebebi Türkiye tarafından göç hareketlerinin iyi yönetilememesi ve iletişim sorunudur. Bu durum diasporanın kendi içinde de marjinalleşmesi ve radikalleşmesine sebep olmuştur ve bu yolda kurulan dernekler, entegrasyon süreçlerine köstek olmaya devam etmiştir. Türkiye ve diaspora ilişkisi, en başından beri, daha çok ekonomik bir çerçevede şekillenmiştir. Buna ek olarak 2000’lerde Türkiye’de değişen yasalarla birlikte, diasporanın Türkiye’deki seçimlerde de oy kullanması sağlanmış ve ülke siyasetinde etkin bir rol oynamaları sağlanmıştır.
Referanslar
Çınar, Y. (2017). TÜRK ALMAN İLİŞKİLERİNDE ALMANYA’DAKİ TÜRK GÖÇMENLER (1961-2000) . Bitlis Eren Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Akademik İzdüşüm Dergisi , 2 (2) , 1-21 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/beuiibfaid/issue/29631/318208
İçduygu, A. (2006). A Panorama of the international migration regime in Turkey. Revue Européenne des Migrations Internationales, 22(3), 11-21.
Sezgin, Z. (2011). Turkish Migrants’ Organizations in Germany and Their Role in the Flow of Remittances to Turkey. Journal of International Migration and Integration, 12(3), 231–251. URL: https://doi.org/10.1007/s12134-010-0157-1
The 60th Anniversary of the German Turkish Diaspora – News | Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı. (2022). Retrieved 31 January 2022, URL: https://www.ytb.gov.tr/en/news/the-60th-anniversary-of-the-german-turkish-diaspora
Turkish president interviewed on German integration policies, Syria, Israel. (2011, September 15). BBC Monitoring.
(www.dw.com), D. (2022). Almanya’yı “evi” gören Türklerin sayısı artıyor | DW | 14.04.2021. URL: https://www.dw.com/tr/almanyayı-evi-gören-türklerin-sayısı-artıyor/a-57197503
Find Us on Socials